#1.

Nietoperze maja staw kolanowy obrócony o 180 stopni w druga stronę. Tak, wiemy... teraz właśnie wyobrażasz sobie swoją nogę.

#2.

Niektóre nasze rodzime gatunki mogą migrować nawet 1300 km na swoje zimowiska. Na zdjęciu powyżej widzimy kolonię nocka dużego w Polsce - największego polskiego nietoperza. Ssak ten migruje na swoje zimowiska nawet ponad 250 km (fot. dzięki uprzejmości Maurycego Ignaczaka).

#3.

Zaobserwowano, że samice nietoperzy „pomagają” partnerowi oralnie, jeśli biedak niedomaga podczas miłosnych igraszek. Dotyczy to jednak tylko tzw. owocożernych nietoperzy (czyli nie polskich) – one są bliżej spokrewnione z naczelnymi, a to już… ekhmm, dużo wyjaśnia.

#4.

Tylko niektóre nietoperze żywią się krwią, wiele gatunków żywi się owocami, natomiast większość naszych (europejskich) gatunków żywi się owadami i innymi drobnymi zwierzętami. Ciekawostka: nasz borowiec olbrzymi – jak go jesienią przyciśnie, to i wróbla pożre.

#5.

Przesądy (bzdurne zresztą), jakoby nietoperze wczepiały się w dziewczęce włosy wzięły się stąd, że szukano sposobu, aby na wsiach zniechęcić młode panny do wychodzenia z domów po zmroku. W rzeczywistości nic takiego nie ma miejsca.

#6.

Staw skokowy (stopa) nietoperza jest skonstruowany w ten sposób, aby zwierz wisząc głową w dół nie musiał tracić energii. Natura zaprojektowała tej uroczej gadzinie tzw. system bloczkowy, który przy obciążeniu sam się naciąga – trup nietoperza czasem wisi, dopóki się nie rozpadnie – co prawda dość rzadko, ale czasami można spotkać nietoperze zalane w kalcycie nacieków jaskiń.

#7.

Nietoperz ma bardzo dobrze rozwiniętą pamięć przestrzenną. Potrafi na lata zapamiętać układ jaskini, schronisk, żerowisk, aby łatwiej się po nich poruszać i ograniczyć używanie „sonaru”.

#8.

Niektóre nasze nietoperze potrafią zjadać do 3000 drobnych owadów na dobę.Na zdjęciu powyżej podkowiec mały - jeden z najmniejszych polskich nietoperzy o długości ciała do 40 mm i masie 3-10 g. Łatwo go rozpoznać, ponieważ jest naprawdę niewielki, a w czasie spoczynku otula się szczelnie błonami lotnymi, tworząc coś w rodzaju kokonu. Podkowiec poluje na drobne owady wśród zarośli lub nad taflą zbiorników wodnych. Wykorzystuje sonar o najwyższej częstotliwości wśród gatunków z Polski (ponad 110 kHz), który jest generowany w krtani, a emitowany przez... nos (charakterystyczna podkowa). Potrafi rozpoznać owady w locie po ruchu skrzydeł, owad w spoczynku jest dla niego "niewidoczny" (fotografie dzięki uprzejmości Maurycego Ignaczaka).

Teraz wyobraźcie sobie, że on ma tylko 4 cm długości... Urocze, prawda?

#9.

Nietoperze w Polsce jesienią odbywają swoistą rytualną... ekhmm... orgietkę (fachowo nazwaną swarmingiem lub rojeniem). Polega to na tym, że w liczbie kilkuset, a często nawet kilku tysięcy, pojawiają się w „umówionym” stałym miejscu, często lecąc do niego setki kilometrów, najczęściej w pobliżu jaskiń i schronisk, w których potem zimują, aby przed zapadnięciem w hibernację dobrze się... wybzykać. Choć precyzyjniej ujmując są to raczej takie nietoperzowe tokowiska, gdzie samce się popisują, a samice wybierają sobie raz na kilka dni jednego szczęśliwca i powtarzają cykl kilka razy z różnymi partnerami. Nie jest to więc taka rozpustna regularna orgia jak z niemieckich ślizgaczy klasy X, a bardziej rozwiązła kilkutygodniowa parada miłości na pożegnanie lata :-). Tak czy owak, potem następuje zimowa hibernacja, wszak po seksie najlepiej się śpi, a wiosną... zapłodnienie (ale o tym później).

Swarming nietoperzy: słyszalny "tykający" dźwięk to konwersja ultradźwięków na pasmo słyszalne dla człowieka przez specjalny detektor, w rzeczywistości człowiek niewiele usłyszy oprócz pojedynczych pisków i trzepotu skrzydeł. Ciekawostka - nietoperze na filmie latają nieomal ocierając się o głowę i ręce, ale zawsze je doskonale "słyszą", czują i omijają.

#10.

Wybudzenie nietoperza z hibernacji może nastąpić nawet po niewielkim ogrzaniu otoczenia (np. oddechy turystów w jaskini) i jest bardzo niebezpieczne, bo nasz „demoniczny” traci podczas wybudzania sporą część zapasu energii i bidok może nie dożyć wiosny. Stąd najczęściej zakazy wchodzenia do jaskiń zimą. Pamiętajmy o tym.

#11.

Wbrew utartym stereotypom, nietoperze nie są ślepe – dość dobrze widzą (niektóre bardzo dobrze) i reagują na światło, ale nie jest to ich najlepszy organ rozpoznawczy.

#12.

Nietoperze mogą żyć nawet ponad 30 lat.

#13.

Nietoperze różnych gatunków posługują się echolokacją w różnych zakresach częstotliwości fal dźwiękowych. Niektóre zakresy są jeszcze czasem słyszalne dla człowieka (poniżej 18 000 Hz), ale większość nie (nawet do ponad 200 000 Hz) i mogą być wykrywane wyłącznie przez detektory ultradźwiękowe konwertujące je na pasmo słyszalne.

#14.

Detektory ultradźwięków przy użyciu specjalnego oprogramowania potrafią rozpoznawać gatunki nietoperzy po częstotliwości i charakterystyce dźwięków przez nie wydawanych. Ciekawostka: polska firma z Wrocławia robi jedne z lepszych i tańszych niż zagraniczna konkurencja detektorów, które są znane i cenione wśród „nietoperzowców” w całej Europie i nie tylko – brawo MY!

#15.

Samice naszych nietoperzy po jesiennej kopulacji przetrzymują spermę samca w swoich drogach rodnych, a ta zachowuje swoją żywotność do wiosny, by wtedy właśnie dokonać „właściwego” zapłodnienia.

#16.

Pod kryptonimem „Project X Ray” w czasie II wojny światowej „pomysłowe”, choć nie do końca naukowo rozgarnięte chłopaki z armii USA realizowali projekt użycia nietoperzy z gatunku Tadarida brasiliensis do przenoszenia małych bomb zapalających. Polegało to na tym, że nietoperze z doczepioną bombą z zapalnikiem czasowym zamykano w zasobniku - aby później dokonać zrzutu na spadochronie. Uwalniane nietoperze miały się rozlatywać we wszystkich kierunkach w poszukiwaniu schronienia dziennego, które znajdowałyby na drzewach, w krzakach lub pod dachami domów. Po odpowiednio długim czasie bomby wybuchałyby, powodując liczne pożary w trudno dostępnych miejscach japońskich miast, zbudowanych głównie z drewna i papieru. Projekt ten na szczęście nie przyniósł spodziewanych rezultatów i po fali niepowodzeń został zarzucony. Okazało się bowiem, że Tadarida to kolonialne zwierzaki i razu pewnego „urwały” się wojskowym i zaczęły latać po okolicznych strychach. W efekcie większość budynków-laboratoriów spłonęła, ponieważ zwierzętom poprzyczepiano biały fosfor, a w koloniach pod strychem temperatura przekraczała 48 stopni Celsjusza. Pomijając ohydny sposób wykorzystania tych zwierząt, wyobraźcie sobie, jak to wszystko się pięknie jarało...

#17.

Chiropterologia to nauka o nietoperzach. Łacińska nazwa Chiroptera znaczy tyle co "rękoskrzydłe". Swoją drogą nietoperze były przez jakiś czas uważane za spokrewnione z ludźmi, ze względu na wielkość członka i jego pionowy wzwód.

#18.

Nietoperze zimują nie tylko w jaskiniach, ale i na strychach, w dziuplach, piwnicach, na drzewach itd. i nikomu tak naprawdę nie szkodzą, jeśli się ich nie niepokoi i nie próbuje łapać.
Na zdjęciu nasz rodzimy nocek duży w locie (fotografia dzięki uprzejmości Maurycego Ignaczaka).

#19.

Jedną z najdłużej trwających akcji badawczych nietoperzy w Polsce jest Zimowy Spis Nietoperzy (inne nazwy tej akcji - Dekada Spisu Nietoperzy, Zimowy Monitoring Nietoperzy). Akcja ta ma na celu poznanie wieloletnich zmian liczebności nietoperzy w Polsce. Jej idea została wypracowana podczas pierwszego spotkania polskich chiropterologów w roku 1987. Obecnie w całej Polsce kontrolowanych jest około 1000 zimowisk, zarówno przez zwykłych pasjonatów, jak i naukowców. Dzięki temu wiadomo, czy z populacją nietoperzy nie dzieje się coś niepokojącego, co jest bardzo ważne dla ich ochrony.

#20.

Wszystkie nietoperze w Polsce (a jest ich około 20 26 gatunków) są objęte ścisłą ochroną prawną. Szanujmy je, bo to wyjątkowe, piękne i jak widać ogromnie interesujące ssaki.

Konsultacja chiropterologiczna, wybrane pikantne ciekawostki: dr Tomasz Postawa
Zdjęcia polskich nietoperzy (nocek duży, podkowiec): sympatyczny chiropterolog i doskonały fotograf Maurycy Ignaczak

Źródła: 1, 2, 3